Lëvizja dhe gjestikulacionet e gojës

Struktura e shenjave përbëhet nga 5 elemente që janë forma e dorës, vendodhja, lëvizja, orientimi dhe tiparet jo-mekanike. Lëvizja e gojës është një nga tiparet jo-mekanike. Tiparet jo-mekanike i referohen shprehjeve të fytyrës, vështrimit me sy, shprehjen e fjalëve dhe lëvizjet e kokës dhe trupit. Në këtë pjesë, do ti kushtojmë një rëndësi të veçantë lëvizjes së gojës në gjuhën e shenjave shqipe.

Lëvizja e gojës është e lidhur ngushtësishtë me  kuptimin e shenjës/daktiles. Disa shenja/daktile për shëmbull Besim dhe Drejtë  kanë të njëjtën form të dorës, vendodhje, lëvizje dhe orientimin/drejtim. Ndryshimi qëndron tek tiparet jo-mekanike, veçanërishtë lëvizjet e gojës, e cila qartësonë secilën shenjë. Kështu që, lëvizja e gojës ka  një rol të rëndësishëm për kuptimin e shenjës. Pa lëvizjen e gojës nuk do të jetë e qartë cila shenjë u përdorë: Besim apo Drejtë.

Lëvizja e gojës mund të ndahet në tre grupe:


1) Shprehja e fjalëve për shembull: puna, mësuar, nuk mund.

2) Shprehja e pjesëshme e fjalëve për shembull: pu-pu, lëvizja e gojës për  shenjën punë/a
3) Gjestikulacionet e gojës (lëvizjet e gojës për gjuhën e shenjave), për shembull: brrr, gjestikulacioni i gojës për shenjën “Mësuar” dhe boo, gjestikulacioni i gojës për shenjën “Nuk mund”.

Lëvizja e gojës për gjuhën e shenjave shqipe ka disa variacione. Me disa shenja është e mundur  të përdoren të tre stilet e lëvizjës së gojës, shprehja e fjalëve, shprehja e pjesëshme e fjalëve dhe gjestikulacioni i gojës. Gjithashtu, ka edhe shenja të tjera ku vetëm gjestikulacionet e gojës mund të përdoren. Në shenja të caktuara nuk është e mundur të përdoren lëvizjet e gojës me elemente të leksikut gjysëm ose të plota të gjuhës së folur. Shenjat vijuese kanë lëvizje të gojës vetëm kur gjestikulacionet e gojës janë përdorur.

Gjestikulacioni i gojës për shenjën e fjalës “gjithmonë” është sikur frynë jashtë dhe buzët që dridhen, për këtë shenjë nuk është e mundur të përdorim lëvizjen e gojës si në gjuhën e folur as edhe pjesë të saj.

Kështu që lëvizja e gojës është  pjesë e rëndësishme e strukturës dhe kuptimit të shenjës/daktiles. Përdorimi i lëvizjeve të gojës ndryshonë në varësi të mënyrës se si interpretuesi shprehet. Disa interpretues përdorin më shumë lëvizje të gojës, disa me pak dhe disa nuk përdorin fare.